Iako je iza sebe ostavio besmrtna djela kao pečat svog neizmjernog talenta, detalji života holandskog baroknog slikara Johannesa Vermeera ostaju prekriveni velom tajne.
Ono što je poznato je da je autor Djevojke sa srebrnom naušnicom rođen 1632. godine u Delftu. Nakon očeve smrti 1652. godine preuzima njegovu trgovinu umjetninama, a godinu kasnije prelazi na katoličanstvo kako bi se oženio Catherinom Bolnes. Sa suprugom se nešto kasnije useljava u kuću njene majke koja je bila znatno imućnija od tada mladog i još uvijek neostvarenog slikara. U istoj kući će ostati do kraja života i tamo naslikati većinu svojih djela. Otprilike u isto vrijeme se pridružuje slikarskom cehu svetog Luke.
U periodu od 1655. do 1657. nastaju njegova poznata djela Krist u kući Marte i Marije, te Dijana i njene pratilje. Svodnica, koja se smatra i autoportretom umjetnika, jedno je od prvih Vermeerovih potpisanih djela. Usnulu sluškinju naslikao je 1657. godine kada mu bogati građanin Delfta Pieter van Ruijven postaje mecena.
Par godina kasnije naslikao je jedini pejzaž u svom opusu, Pogled na Delft.
Radio je relativno sporo, u prosjeku tri slike godišnje, po narudžbi.
‘Proslavljeni slikar’ kako ga je u svom dnevniku nazvao jedan njegov suvremenik, Vermeer je uglavnom slikao detaljne prizore svakodnevnice iz domaćinstava srednje klase.
Stvarao je u vrijeme velike popularnosti glazirane plavo-bijele keramike (vidi se u donjem desnom uglu njegove slike Mljekarica) poznate kao delftska keramika koja je tada bila tako skupa da su je mogli priuštiti samo bogataši. Delftski keramičari su oponašali porcelan kako bi smanjili uvoz kineskog porcelana koji im je predstavljao konkurenciju. Izrađivani su svakodnevni predmeti za kućanstvo, kao i luksuzni predmeti za domove bogatih građana. Također su izrađivane pločice koje su se postavljale na zid da bi spriječile vlagu. Delftska keramika je i danas popularna među turistima koji posjećuju ovaj holandski grad.
Vermeer je bio u stanju običnim trenucima iz kućne svakodnevnice dati dramatičnu snagu, ponajviše zahvaljujući detaljima, vještom tretmanu svjetla i sjene, i često namjernom nepoklapanju perspektiva. Služio se bočnim osvjetljenjem kako bi lakše oblikovao svjetlost i sjenu na licu ili figuri, i time naglasio određene detalje.
Fotorealizam njegovih slika, naročito detalja, već dugo je predmet naučnih i stručnih debata. Neki stručnjaci tu preciznost u pozicioniranju kompozicija pripisuju upotrebi optičkih instrumenata kao što su camera obscura i zakrivljeno ogledalo, odnosno njihovoj istovremenoj primjeni. Ovu teoriju je podržao i profesor Philip Steadman 2001. godine u knjizi Vermeerova kamera: Otkrivanje istine velikih djela, u kojoj tvrdi da je Vermeer koristio cameru obscuru prilikom slikanja, ali i to da su mnoga njegova djela naslikana u istoj sobi.
Još jedan kuriozitet vezan za Vermeerova djela je da se na najmanje 5 slika, na zidu njegovih poznatih enterijera, nalazi geografska karta. Osim što doprinosi jedinstvenoj kompoziciji njegovih slika, karta predstavlja svojevrstan prozor u svijet malim domaćinstvima čiji su članovi rijetko napuštali grad u kojem žive.
Vermeerov rad vremenom postaje sve stiliziraniji, a 1670. dolazi na čelo slikarskog ceha.
Umire u decembru 1675. nakon kraće bolesti. Poput velikog broja drugih velikih umjetnika, kraj Vermeerovog života obilježio je bankrot zbog koga je svoju udovicu i 11 djece ostavio u velikim dugovima. Naime, tržište umjetninama je propalo, te umjetnik nije bio u stanju prodati ni svoja djela, niti djela drugih slikara kojima je trgovao. U svom apelu za otpis dugova, njegova udovica Catherina je napisala:
– Za vrijeme razornog rata sa Francuskom, ne samo da nije bio u stanju prodati svoje slike, nego je, na svoju veliku štetu, završio i sa slikama drugih slikara koje je prodavao. Kao rezultat toga, i usljed velikog tereta brojne djece bez vlastitih sredstava, počeo je propadati, što je toliko uzeo srcu da je, kao da ga je uzelo ludilo, za samo dan i po, od zdravog postao mrtav.
Vermeerova umjetnost je cijela dva stoljeća nakon njegove smrti bila ignorirana od strane historičara umjetnosti. Više pažnje je uživao njegov suvremenik Gabriel Metsu na čije djelo je upravo Vermeer izvršio uticaj (prepoznatljivo svjetlo s lijeve strane što je, na neki način, zaštitni znak Vermeera, kao i mramorne pločice na podu).
Vermeer biva ponovno otkriven oko 1860. godine kada je direktor njemačkog muzeja Gustav Waagen ugledao sliku Umjetnost slikanja u bečkoj galeriji Czernin, i prepoznao Vermeerov rad, iako je djelo tada bilo pripisivano Pieteru de Hoochu, također holandskom slikaru Zlatnog doba.
Umjetnik posthumno stiče međunarodnu slavu ponajviše zahvaljujući francuskom novinaru i kritičaru umjetnosti Théophilu Thoré-Bürgeru, koji u žurnalu lijepih umjetnosti (Gazette des Beaux-Arts) 1866. godine objavljuje katalog više od 70 Vermeerovih slika. Broj prihvaćenih djela danas iznosi 34.
Danas se slike umjetnika koji je, da citiramo Andrew-Grahama Dixona, britanskog historičara umjetnosti, ‘turbulentnu realnost pretvarao u raj na zemlji’, nalaze u muzejima i umjetničkim galerijama u Londonu, Beču, Amsterdamu, Hagu, Parizu, Drezdenu i Frankfurtu. Vermeer, čiji život je, pored entuzijazma koji je nalazio u stvaranju, obilježen borbom za egzistenciju, vjerovatno nije ni sanjao da će njegovo ime i opus postići takav značaj u svijetu.
Njegovim najpopularnijim djelom danas se smatra Djevojka s bisernom naušnicom – lik koji se našao u centru radnje romana, filma, na najrazličitijim suvenirima, asesoarima, kopijama i sl. Međutim, na aukciji Vermeerovih slika 1696. godine, Djevojka je dobila samo 36 guldena, za razliku od Mljekarice koja je osvojila čak 175 guldena. Mljekarica je izložena u Rijksmuseum u Amsterdamu, dok je Djevojka s bisernom naušnicom u haškoj galeriji Mauritshuis.
